آیین بزرگداشت و رونمایی از آخرین کتاب مرحوم محمدعلی مرادی شامگاه دیروز ۲ مهر در انتشارات علمی و فرهنگی برگزار شد. در این مراسم که با پخش کلیپی از زندگی محمدعلی مرادی و تجلیل از یاد او همراه بود، نعمت‌الله فاضلی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و اسماعیل خلیلی، پژوهشگر در محل انتشارات علمی و فرهنگی، به نقد و بررسی این کتاب پرداختند و در پایان مراسم رونمایی انجام شد.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ آیین بزرگداشت و رونمایی از آخرین کتاب مرحوم محمدعلی مرادی شامگاه دیروز ۲ مهر در انتشارات علمی و فرهنگی برگزار شد. در این مراسم که با پخش کلیپی از زندگی محمدعلی مرادی و تجلیل از یاد او همراه بود، نعمت‌الله فاضلی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و اسماعیل خلیلی، پژوهشگر در محل انتشارات علمی و فرهنگی، به نقد و بررسی این کتاب پرداختند و در پایان مراسم رونمایی انجام شد.
نعمت‌الله فاضلی در آغاز سخنانش گفت: چند نکته را در مورد استاد عزیزمان می‌گویم تا از خصوصیات شخصیت علمی و فلسفی وی نکته‌هایی را فراگیریم. همین قدر که آقای مرادی توانسته‌اند دل‌های ما را جلب کنند و جامعه را به خودشان معطوف کنند و به عنوان انسانی اندیشمند و ارزشمند و فرهیخته باشند، دنیا را بهتر کرده‌اند و از این حیث هریک از ما هم باید چنین نقشی را ایفا کند.
فاضلی افزود: ایشان فردی سیاسی نبود و جایگاهی هم در سیاست نداشت و ثروتمند نبود و به دنبال محبوبیت نبود، اما با فوتش گویی متوجه حقیقتی شدیم و آن این بود که وی اندیشمند، مهربان، فرهیخته، فیلسوف، درویش، ساده‌زیست، شجاع، صادق، ایران‌دوست و وطن‌خواه بود. او با مرگش خود را به همه معرفی کرد. هرچند مرگ پایان زندگی در این دنیاست، برای انسان‌های بزرگ مرگ زندگی است.
عضو پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تصریح کرد: آقای مرادی به زندان رفت، غریبی را تحمل کرد، فقر را تجربه کرد و طعم انزوا و ناشناخته‌ها را چشید. در واقع او هنر زیستن داشت. زندگی هنری قواعدی ساده‌ای دارد، اما اجرای این قواعد سخت است.
وی تصریح کرد: فوکو در هرمنوتیک خود، که در خصوص اخلاق بحث می‌کند، می‌گوید که فیلسوفان بزرگ از راه زیستنشان می‌اندیشند و فکر می‌کنم ذوق زیبایی‌شناسانه آقای مرادی ما را اینجا گرد آورده است. امروز خیلی‌ها کتاب‌های بسیاری می‌نویسند و ترجمه می‌کنند، اما تأثیر ماندگاری در جامعه ندارند و این در حالی است که مرادی در جامعه پس از خود بسیار تأثیرگذار بوده است.
مرادی هنر زیستن داشت/ رویکرد مرادی به علم فرهنگ در ایران بی‌سابقه است
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی افزود: خوشبختانه دوستان آقای مرادی با ایجاد رسانه‌هایی هنر زیستن ایشان را یادآوری کرده‌اند و تک‌تک دانشجویان و اطرافیان وی به این امر اذعان دارند.
وی تصریح کرد: من از خواندن این کتاب مانند کتاب «تفکر در تنگنا: جستار‌هایی در علوم فرهنگی» که آن هم پس از فوتش منتشر شده بسیار لذت بردم. ایشان به خصوص در مورد مفهوم جستار و فرم‌های نوشتار مطالب مهمی را بیان کرده است. من از چند سال قبل نوشته‌های ایشان را در سایتشان می‌خواندم. یکی از اشتراکات بنده با ایشان علاقه به علم فرهنگی بود. دو کتاب ایشان مشترکاتی با هم دارند. اولین وجه مشترکش رویکرد فلسفی آقای مرادی است. وی سعی می‌کند مفاهیم را بسازد و خوب تشریح کند. او فرم تشریحی نوشتار را دنبال می‌کند. در کتاب «تفکر در تنگنا» می‌خواهد مفاهیم را برای مفهوم شدن لحظه‌ها، رخداد‌ها و واقعیت‌های جامعه ایران به کار بگیرد. وقتی در خصوص مشروطه بحث می‌کند، توضیح می‌دهد که اندیشیدن با فلسفه محقق می‌شود، اما این فیلسوف است که باید پرسش جامعه را به فلسفه تبدیل کند. او می‌گوید که پرسشهای مشروطه به فلسفه تبدیل نشد.
مرادی هنر زیستن داشت/ رویکرد مرادی به علم فرهنگ در ایران بی‌سابقه است
فاضلی ادامه داد: برخی از بحث‌های ایشان در این اثر از جمله مباحث در خصوص علم فرهنگ نو است و ما روایت فارسی آن را در تألیفاتمان نداریم. وی در ابتدای کتاب می‌گوید که من این را به عنوان یک ایرانی روایت می‌کنم و منظورش این است که ما نیز به عنوان ایرانی آن‌را بخوانیم. یکی از ویژگی‌های خاص او ایستادن در تاریخ، زبان و جهان ایرانی است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی افزود: او در فصل ششم اثرش با اینکه مطالب فلسفی را در خصوص تخیل یادآوری و رؤیا نوشته است، موضوعات روان و خواندنی ساده‌ای را بیان می‌کند. او در کتاب تفکر در تنگنا نیز قلم سلیس و روانی دارد که به دلیل تسلطش بر بحث‌هاست.
مرادی هنر زیستن داشت/ رویکرد مرادی به علم فرهنگ در ایران بی‌سابقه است
در ادامه این نشست خلیلی گفت: علی مرادی فرایند هویت‌یابی‌اش را با اسلحه و جنگ مسلحانه آغاز کرده بود و می‌خواست جهان را در ذیل ظل تفنگ خود تعریف کند و برای هر آرمانی که داشت از جمله عدالت مبارزه کند.
خلیلی تصریح کرد: او مسیر خود را به سوی فلسفه تغییر داد. دانشکده فنی بهترین مکان برای ادامه منطق سلاح بود. شاید اولین دگردیسی وی گرایش به فلسفه برای ترک تفنگ بود. او برای اینکه در درجه اول خودش را بفلسفد با اسلحه وداع کرد.
این پژوهشگر ادامه داد: علی به ما پیشنهاد می‌کند که ما از شکست‌ها برای خودمان سرمایه بسازیم. او می‌گفت: «تاریخ من شکست‌های من است» و بار‌ها گفته بود «من تاریخی جز تاریخ شکست‌های خودم ندارم»، اما آیا ما نیز باید منتظر باشیم که شکست بخوریم و آن را بفلسفیم؟ خیر. جهان در حال پیشرفت جهانی است که منتظر نمی‌ماند تا شکست بخورد و آن را بفلسفد. از این روست که مرادی برای ما سرمایه‌ای برای آینده است.
وی افزود: من چهار علی در این کتاب دیدیم. علی اول راوی است که «من ایرانی» خودش را از تاریخ پیدایش علم فرهنگ روایت می‌کند. او راوی تاریخ فلسفه در ساحت اندیشه است. او می‌کوشد تا مجموعه کوشش‌هایی را که برای فهم فرهنگ به عمل آمده است بازگو کند. گویی که تاریخ علم فرهنگ ماحصل فاهمه انسان‌هایی است که این علم را ایجاد کرده‌اند.
خلیلی تصریح کرد: او همچنین خود را در قالب این پژوهش روایت می‌کند و این علی دوم است که در فصول کتاب شاهدش هستیم. علی سوم کنشگر است، کسی که می‌خواهد در محضر تاریخ حاضر شده و کاری انجام دهد. ایده این کتاب در سال‌های ۹۳ شکل گرفته است. پس ماحصل چیزی نیست که در انواع جنگندگی و شکست بازگردد، بلکه در پایان این فرایند به این فکر افتاده است که سعی می‌کند با تاریخ اندیشه در ایران ارتباط جدی برقرار کند. جایی که علی به ایران آمده و در کلاس‌ها و فرایند تدریس فلسفه و مواجه شدنش با پرسشهای گوناگون و با دعوا‌های شخصی خودش به آن رسیده بود. او وارد دعوا با آکادمی شده و آکادمیسین‌ها را غاصب جایی می‌دانست که مستحق آن نیستند.
وی ادامه داد: همچنین این کتاب وصیت وی است. او تصمیم داشت چنین کتابی بنویسد و آن را پایان‌بخش زندگی خود می‌دانست. وی بین آرمان و نبودگی، یکی از نوسان‌های بزرگ جهان، ما بود. این کتاب بخشی از وصیت او بود. چهار آن و چهار لحظه وجود وی را می‌توان در این کتاب مشاهده کرد.
مرادی هنر زیستن داشت/ رویکرد مرادی به علم فرهنگ در ایران بی‌سابقه است
خلیلی در پایان گفت: این کتاب می‌توانست با ویراست‌های جدی و بیشتر به صورت بسیار بهتری منتشر شود که متأسفانه انتشارات علمی و فرهنگی تلاش درخوری در این زمینه انجام نداده است.
در پایان این نشست مراسم رونمایی از کتاب برگزار شد.
گزارش از میثم قهوه‌چیان